Smetvrees is een angst voor vuil, hoe ga je om met smetvrees in het dagelijks leven?

Dwangstoornissen draaien er in het algemeen om dat je bepaalde handelingen volgens een vast patroon uitvoert; dit kan verschillende vormen aannemen. Mensen die deze drang ervaren, denken soms dat er iets verschrikkelijks zal gebeuren als ze dat niet doen.

Mysofobie, of smetvrees, is een vorm van obsessive-compulsive disorder (OCD) of obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) waarbij men obsessieve gedachten heeft over vuil en besmetting. Het is geen fobie, maar eerder een dwangneurose of dwanggedachte.

Mensen met OCS hebben een verhoogd alarmsignaal; ze kunnen het niet verdragen fouten te maken en zijn vaak rigide.

Er is vaak sprake van comorbiditeit; zo kan smetvrees samengaan met een depressie, een angststoornis of lichamelijke klachten.

Is smetvrees een vorm van OCS?

Bij een obsessief-compulsieve stoornis (OCS) onderscheiden we twee aspecten: obsessie en compulsie. De obsessie veroorzaakt stress en houdt je voortdurend bezig; de compulsie is een handeling die deze stress vermindert. Deze compulsies kunnen bestaan uit fysieke handelingen of mentale handelingen die zich in iemands hoofd afspelen en daardoor minder zichtbaar zijn. De handelingen houden meestal geen logisch verband met de dwanggedachte; zo kunnen mensen met smetvrees hun handen zo vaak wassen dat hun huid beschadigd raakt. Door een dwanghandeling uit te voeren proberen mensen rust te vinden, ze zijn zich daar meestal van bewust, maar voeren de dwanghandeling toch uit. Uiteindelijk levert het hen niets op; integendeel, het kost hen veel energie.

Wat zijn de meest voorkomende dwangstoornissen?

Bepaalde dwangstoornissen komen meer voor dan andere, het kan ook zijn dat mensen te maken hebben met meer dan één stoornis tegelijk. De meest voorkomende dwangstoornissen zijn:

Smetvrees: een drang om te poetsen, te wassen en schoon te maken.

Controledrang: bijvoorbeeld steeds controleren of de deur op slot is.

Verzamelstoornis: je niet kunnen ontdoen van spullen en steeds meer verzamelen.

Excoriatiestoornis: ook wel een huidpulkstoornis genoemd, mensen die hiermee te maken hebben pulken dwangmatig aan hun huid.

Morfodysfore stoornis: een aandoening waarbij mensen denken dat zijzelf of een bepaald lichaamsdeel heel lelijk is. Hierdoor durven zij vaak geen sociaal contact meer te hebben.

Trichotillomanie: bij deze aandoening trekken mensen voortdurend hun haren uit, zoals hoofdharen, wimpers of wenkbrauwen.

Wie loopt er meer risico op het krijgen van smetvrees

Mensen worden vaak getriggerd door een speciale situatie; zoals Covid-19 of lichamelijke klachten. Toch moet er sprake zijn van een zekere vatbaarheid. Mensen die een verhoogde vatbaarheid hebben, kunnen mensen zijn met neuropsychiatrische aandoeningen zoals Parkinson, dementie, autisme of schizofrenie. Maar ook erg perfectionistische mensen hebben een verhoogde kans op smetvrees.

Smetvrees en Covid 19

De maatregelen die tijdens de pandemie werden genomen, zoals het ontsmetten van winkelkarren, het dragen van een mondmasker en constant handen wassen, leken sterk op de handelingen die een persoon met obsessive compulsive disorder (OCD) zichzelf dagelijks oplegt.

Experts bevestigen dat de maatregelen die moesten worden genomen tijdens de COVID 19 pandemie smetvrees konden veroorzaken of de symptomen van smetvrees kunnen verergeren. De handelingen die werden opgelegd kunnen een trigger vormen als mensen al een bestaande gevoeligheid hebben voor smetvrees. En het constant benadrukken van het belang van hygiëne kan leiden tot een toenemende angst en dwangmatig gedrag bij mensen die al te maken hebben met smetvrees.

Reinigingsrituelen en vermijdingsgedrag

Oorzaken van smetvrees

Genetische oorzaak

Smetvrees is een vorm van perfectionisme die uit de hand is gelopen. Uit tweelingonderzoek blijkt dat de aandoening erfelijk is, waardoor sommige mensen een verhoogde aanleg hebben om de dwangstoornis te krijgen. Als één of beide ouders smetvrees heeft is de kans groter dat kinderen ook te maken krijgen met deze aandoening.

Psychologische factoren

Vanuit de evolutiepsychologie wordt repetitief gedrag gezien als beschermend gedrag, en dit repetitief gedrag kan makkelijk gekoppeld worden aan smetvrees. Repetitief gedrag is een soort oerinstinct dat ons een gevoel van veiligheid biedt

Hersenbeschadiging

Heel soms kunnen mensen een obsessief compulsieve stoornis ontwikkelen door een hersenbeschadiging die werd opgelopen in de kindertijd, voorbeelden van streptokokkeninfectie bij kinderen, encefalitis, vergiftiging en andere niet aangeboren hersenletsels.

Neurologische afwijkingen

Het blijkt ook dat bepaalde delen van de hersenen bij mensen met een obsessieve-compulsieve stoornis anders functioneren. Uit MRI-scans blijkt dat mensen met OCS meer grijze massa en minder witte massa in hun hersenen hebben. Ze zouden daarnaast een verhoogde hersenactiviteit hebben in de cortex praefrontalis

Neurotransmitters

Symptomen van smetvrees

Online Therapie

Op internet gebaseerde cognitieve gedragstherapie kan vaak een goedkope, kosteneffectieve, toegankelijke en flexibele vorm van therapie zijn. Zeker voor mensen die niet kunnen of willen verhuizen of flexibele uren nodig hebben.