Vroege dementie symptomen: wat te doen als je dementie symptomen opmerkt bij een van je naasten

Het is niet makkelijk om te merken dat een geliefde verandert. Kleine dingen vallen je op: vergeetachtigheid, moeite met dagelijkse dingen of dagelijkse handelingen, een plotselinge verandering in stemming of het karakter lijkt te veranderen. Men kan geen dingen onthouden die vroeger vanzelfsprekend waren, men weet soms niet meer wat net gebeurd is en lijkt verhalen steeds te herhalen.

Je vraagt je misschien af of dit gewoon ouder worden is, of dat er meer aan de hand is. Vroege symptomen van dementie kunnen subtiel zijn, zoals frustraties of een angstig gevoel als men merkt dat men dingen niet kan doen als voorheen. 

Het herkennen van signalen kan lastig zijn, zeker als iemand het laat herkend of probeert te verbergen uit angst of schaamte. Toch is het belangrijk om door dit proces te gaan. Want hoe moeilijk dit ook lijkt, je staat er niet alleen voor. Tijdig handelen kan een groot verschil maken voor je naaste én voor jou.

Wat is dementie en hoe herken je de eerste dementiekenmerken?

Dementie is een verzamelnaam voor een groep symptomen die verband houden met een achteruitgang in cognitieve functies, zoals geheugen, taal en probleemoplossend vermogen. Het is geen onderdeel van normaal ouder worden, maar het kan vaak subtiel beginnen.

Begrijpen wat dementie precies is en welke signalen je kunt opmerken, helpt je om je zorgen over iemand die je dierbaar is vroegtijdig te bespreken met een arts.

De medische definitie van dementie

Medisch gezien wordt dementie gedefinieerd als een progressieve afname van het cognitief functioneren, dat invloed heeft op het dagelijks leven. Het gaat verder dan vergeetachtigheid; denk aan moeite met plannen, praten gaat lastiger of het begrijpen van situaties. Verschillende vormen, zoals de ziekte van Alzheimer, hebben elk hun eigen kenmerken.

Hoe beginnen de symptomen vaak?

Vroege symptomen van dementie zijn vaak subtiel. Je merkt misschien dat iemand vaker dingen kwijt is, gesprekken vergeet of moeite heeft om op woorden te komen. Soms zie je ook stemmingswisselingen of verwarring over tijd en plaats. Deze kleine veranderingen kunnen een eerste teken zijn dat er iets speelt.

Vroege symptomen van dementie

Dementie ontwikkelt zich vaak geleidelijk, waardoor de vroege symptomen makkelijk over het hoofd worden gezien. Toch zijn die eerste signalen cruciaal, omdat ze een kans bieden om hulp in te schakelen en aanpassingen te maken. Het herkennen en goed inschatten van subtiele veranderingen in het geheugen, gedrag en emoties kan het verschil maken tussen tijdig ingrijpen en achteraf spijt hebben dat je niets hebt gedaan.

Geheugenproblemen van dementie die opvallen in het dagelijks leven

Eén van de meest duidelijke signalen is vergeetachtigheid en geheugenproblemen die steeds vaker voorkomt. Misschien merk je dat je naaste vaak dezelfde vragen stelt of steeds moeite heeft om recente gebeurtenissen te onthouden. Het kwijtraken van dagelijkse voorwerpen, zoals sleutels of een bril, kan een vast patroon worden. Daarnaast kan iemand ineens belangrijke afspraken missen of moeite hebben om stappen in een bekende routine te volgen, zoals koken of een boodschap doen. Ze kunnen zich ook steeds meer gaan vergissen bij het uitvoeren van eenvoudige taken en beslissingen nemen.

Veranderingen in gedrag en emoties

Vaak zie je verandering in het gedrag en de emoties van iemand die te maken krijgt met dementie. Het is mogelijk dat je naaste sneller geïrriteerd raakt of zich meer terugtrekt uit sociale situaties. Soms ontstaat er een gevoel van wantrouwen zonder duidelijke reden, of wordt het moeilijker om emoties te beheersen, wat leidt tot stemmingswisselingen. Ook het plezier in voorheen geliefde activiteiten kan afnemen. Dit soort veranderingen kunnen subtiel zijn, maar ze zijn vaak een teken dat er iets aan de hand is dat aandacht nodig heeft.

Naast de eerste tekenen van geheugenproblemen worden cognitieve veranderingen zichtbaar, zoals een slecht beoordelingsvermogen. Iemand kan plots problemen hebben met het beheren van het budget of niet kunnen inschatten welke kleding gepast is in welke situatie of bij bepaalde weersomstandigheden.. Ook taalproblemen kunnen ontstaan, zoals afasie: dat is moeite hebben met het vinden van woorden, moeite hebben met het vormen van zinnen of moeite hebben met woorden te begrijpen. Apraxie is ook een veelvoorkomend symptoom: dat is wanneer eenvoudige taken die vroeger vanzelf gingen, plots niet meer lukken, zoals eten met mes en vork, zichzelf aankleden.

Al deze symptomen samen, of enkele van deze symptomen, kunnen aangeven dat iemand in de beginfase van dementie of Alzheimer zit. 

Het belang van vroege signalering bij dementie en Alzheimer Nederland

Wanneer je veranderingen opmerkt in het gedrag of geheugen van een naaste, kan het alarmeren om actie te ondernemen. Hoe eerder deze veranderingen worden herkend, hoe beter je kunt inspelen op de situatie.

Door snel in te grijpen, kan professionele hulp het ziekteverloop vertragen en de kwaliteit van leven verbeteren. 

Vroege signalering stelt artsen in staat om passende behandelingen voor te stellen, terwijl het ook de familie helpt zich voor te bereiden op wat komen gaat.

Veelvoorkomende oorzaken van dementie

• Onvoldoende doorbloeding van de hersenen;
• Genetische aanleg;
• Herseninfecties;
• Chronische ontstekingen;
• Leefstijlgerelateerde factoren;
• Tekort aan voedingsstoffen;
• Hoofdtrauma’s.

Veranderingen in gedrag en emoties

Je ziet vaak dat mensen met dementie geleidelijk veranderen in gedrag en karakter. Zo kunnen ze passiever worden en heel voor voor de televisie zitten. Of ze worden achterdochtig en denken dat mensen spullen van hun pakken, maar in werkelijkheid weten ze gewoon niet meer waar ze die spullen hadden gelegd. Deze achterdocht maakt hun angstig en zorgt voor onrust, omdat ze niet meer weten hoe ze situaties moeten interpreteren.

Het hebben van structuur en voorspelbaarheid is heel belangrijk voor mensen met dementie. Als hun dagritme plots verandert, kan dat leiden tot stress en slaapproblemen. 

Veranderingen kunnen zwaar zijn voor de ouderen en de naasten, via begrip en geduld kan de angst al heel wat dalen.

Moeite met dagelijkse handelingen

Dementie kan zich op veel verschillende manieren uiten, maar vaak begint het met kleine dingen, zoals dagelijkse handelingen. Zo kunnen ze plots verward zijn bij het uitvoeren van dagelijkse handelingen, zoals hun tanden poetsen, koffie zetten, koken of zichzelf aankleden; dat noemen we apraxie. Door deze tegenslagen hebben mensen met dementie meer behoefte aan structuur. Het kan nuttig zijn om vaste plaatsen te geven aan voorwerpen, zodat men altijd weet waar iets ligt, taken in te delen in verschillende kleine stappen en beslissingen nemen beperken. Deze structuur aanbrengen zal niet alleen de taken vereenvoudigen, maar ook rust en vertrouwen geven aan zowel de persoon met dementie als de naasten.

Mythen en feiten bij dementie, dementie uitgelegd

Er bestaan veel misverstanden over dementie, wat het lastig kan maken om juiste informatie te vinden. Een veelvoorkomende mythe is dat dementie een normaal onderdeel is van ouder worden en dat je het op jongere leeftijd niet kunt krijgen.

Dit klopt niet; hoewel het risico met de leeftijd toeneemt, is dementie een medische aandoening en geen standaard verouderingsproces om dementie te gaan ontwikkelen. Een ander misverstand is dat het alleen gaat om geheugenverlies. In werkelijkheid beïnvloedt dementie ook gedrag, emoties en dagelijkse vaardigheden.

Frontotemporale dementie komt wél vaker voor bij jongere mensen en kan drastische veranderingen in persoonlijkheid en gedrag veroorzaken, maar vaak hebben leeftijd en dementie geen relatie.

Een feit dat vaak wordt onderschat, is dat een gezonde levensstijl de kans op dementie kan verkleinen. Door voldoende te bewegen, gezond te eten en sociale contact te onderhouden, kun je de hersenen beter beschermen.

Het is ook niet waar dat er niets meer gedaan kan worden als dementie eenmaal is vastgesteld. Vroege signalering en een goed behandelplan kunnen de kwaliteit van leven aanzienlijk verbeteren, zowel voor de persoon zelf als voor de naasten.

Hoe je als naaste signalen kunt opmerken van dementie

Als naaste ken je vaak de kleine gewoontes en patronen van je dierbaren. Dit maakt jou de eerste die subtiele veranderingen kan opmerken. Let bijvoorbeeld op geheugenproblemen die verder gaan dan af en toe iets vergeten, zoals herhaaldelijk dezelfde vraag stellen of moeite hebben met het onthouden van recente gebeurtenissen.

Praktische zaken kunnen ook iets verraden. Misschien merk je ongeopende rekeningen, een rommelige omgeving of problemen met dagelijkse routines zoals koken of het nemen van medicijnen. Probeer deze signalen rustig te bespreken, zonder oordeel.

Tips om veranderingen te observeren bij dementie

• Let op veranderingen in het dagelijks gedrag, zoals vaker iets vergeten of moeite hebben met eenvoudige taken zoals koken of boodschappen;
• Observeer emotionele signalen, zoals stemmingswisselingen, terugtrekken of verhoogde angst;
• Houd een dagboek bij om patronen in gedrag en geheugenproblemen te ontdekken;
• Wees alert op moment van verwarring of desoriëntatie, zoals het vergeten van namen of afspraken;
• Praat rustig en open met je dierbare over je zorgen, zonder verwijtend over te komen;

Hoe je je zorgen bespreekbaar maakt

Het kan lastig zijn om je zorgen over dementie met een dierbare te bespreken. Kies een rustig moment waarop jullie ongestoord kunnen praten. Begin voorzichtig door je observaties te delen, zoals: “Ik merk dat je de laatste tijd wat dingen vergeet, ik maak me zorgen. Hoe voel jij je hierover?” Blijf kalm, luister zonder oordeel en bied steun. Zo maak je het gesprek minder beladen.

Als je het gevoel hebt dat je vastloopt in het gesprek of dat de situatie overweldigend wordt, kan online therapie een uitkomst zijn. Een therapeut helpt je inzicht te krijgen in hoe je effectief kunt communiceren en omgaan met je emoties. Online therapie biedt de flexibiliteit om vanaf huis ondersteuning te krijgen, wat vooral handig is in drukke of stressvolle tijden.

Wat te doen als je symptomen herkent bij een naaste?

Je kunt overwegen om contact op te nemen met een huisarts of een therapeut via een online platform om je zorgen te bespreken. Het is belangrijk om steun en begrip te tonen, zodat je naaste zich niet aangevallen voelt maar begrepen. Wees ook een luisterend oor voor hun behoefte aan steun; dit zal een geruststellend en veilig gevoel geven.

Onderzoek naar online therapie laat zien dat dit een waardevolle hulpbron kan zijn, zowel voor mensen met dementie als voor hun familieleden. Het biedt emotionele ondersteuning, praktische tips en flexibiliteit, wat vooral belangrijk is in tijden van onzekerheid. 

Hoe een diagnose wordt gesteld 

Het stellen van een diagnose begint steeds bij de huisarts. De huisarts zal een lichamelijk onderzoek uitvoeren en een bloedtest doen om andere oorzaken uit te sluiten. De arts kan ook een cognitieve screeningstest of geheugentest uitvoeren om te testen op cognitieve aandoeningen. Bijvoorbeeld de MMSE (Mini-Mental State Examination) test het geheugen, de taalvaardigheid en de concentratie. Of de GPCOG (General Practitioner Assessment of Cognition) is een snelle dementietest waarbij cultuur en taal minder belangrijk zijn, zodat het beoordelingsvermogen niet wordt beïnvloed en de culturele achtergrond van de patiënt geen invloed heeft op het resultaat.

Als er na het geheugenonderzoek sprake is van vergissingen in het dagelijks functioneren, kan de huisarts de patiënt doorverwijzen naar een specialist. Dat kan een neuroloog, geriater of psychiater zijn. De specialisten kunnen dan verdere onderzoeken uitvoeren om andere factoren uit te sluiten, zoals een CT-scan, MRI, neurologisch onderzoek of een ruggenprik. De verwerking van de diagnose kan zwaar zijn. Een psycholoog kan ook nuttig zijn om de patiënt en naasten hierin te begeleiden.

Praktische tips voor ondersteuning thuis 

Kleine aanpassingen in de dagelijkse routine kunnen een groot verschil maken. Zo is het goed om structuur aan te brengen, duidelijkheid te bieden, een veilige omgeving creëren en dagelijkse dingen te vereenvoudigen. Dit is goed om onrust te verminderen. Zo is het goed om elke dag op hetzelfde moment te gaan slapen en op te staan; dit kan slaapproblemen voorkomen. Je kan een dagplanning of weekplanning maken met duidelijke activiteiten en uren, zodat ze altijd weten wat te doen. Ook medicatie moet worden gepland. Iemand anders kan daarvoor verantwoordelijk worden gesteld, of je kan een medicijndispenser gebruiken die een signaal geeft als een medicijn moet worden ingenomen. Tot slot creëer je een veilige omgeving: je voorkomt dat de patiënt kan vallen door struikelblokken te verwijderen. Je kan nachtlampjes plaatsen en de patiënt voorzien van een paniekknop in het geval van een ongeluk. Verwijder ook alle breekbare voorwerpen en vervang het servies door plastic of kartonnen bordjes en glazen. Verwijder gevaarlijke elektrische apparaten of plaats een timer op spullen die ze mogelijk vergeten uit te zetten en daardoor gevaar kunnen veroorzaken, zoals een strijkijzer, elektrisch fornuis of koffiezetapparaat.