Wat is een conversiestoornis? Lichamelijke en neurologische symptomen bij conversiestoornis uitgelegd

Iemand die lijdt aan een conversiestoornis kan last hebben van lichamelijke klachten zoals abnormale schokkende bewegingen, plotselinge gevoelsveranderingen of problemen met de vrije motoriek, waarvoor soms een uitgebreid somatisch onderzoek nodig is. In het specifieke geval van een conversiestoornis hebben deze lichamelijke klachten geen duidelijke somatische oorzaak of medische verklaring en lijken ze eigenlijk voort te komen uit een psychische aandoening. Deze is over het algemeen gekoppeld aan een permanente geestelijke gezondheidstoestand zoals depressie. Door de aard van de symptomen van een conversiestoornis kan deze aandoening een aanzienlijke impact hebben op belangrijke gebieden van het leven, zoals werk en relaties. De diagnose van deze stoornis is vrij complex, gezien de manier waarop ze kan ontstaan, zonder identificeerbare somatische oorzaak of duidelijke aanwijzingen voor een neurologische ziekte. De prevalentie van conversiestoornis varieert van 0,011% tot 0,5% van de algemene bevolking en treft vooral jongvolwassenen, waarbij de symptomen meestal optreden tussen de 10 en 35 jaar. Tot 60% van de patiënten met een conversiestoornis zouden een combinatie van psychiatrische aandoeningen hebben, zoals depressie, angststoornissen of posttraumatische stressstoornis, wat de complexiteit van diagnose en behandeling verder vergroot.

Wat is een conversiestoornis

Conversiestoornis, ook bekend als functionele neurologische stoornis, wordt volgens de zorgstandaard conversiestoornis met haar classificatie onder de somatische aandoeningen beschreven en presenteert symptomen die lijken op een neurologische ziekte, maar die een gevolg zijn van psychologische stress in plaats van een lichamelijke oorzaak. De klachten kunnen vele vormen aannemen, zoals ongecontroleerde bewegingen, verlamming, spraak- en slikproblemen en zintuiglijke stoornissen. Klinische bevindingen benadrukken de impact die het kan hebben op de zintuiglijke waarneming, beweging en op de algemene vermindering van het algeheel functioneren.

Ontstaan

De oorsprong van conversiestoornis ligt in psychologische nood, waarbij stressvolle situaties of onverwerkte emotionele trauma's fungeren als triggers van de lichamelijke manifestaties. In tegenstelling tot typische neurologische aandoeningen heeft conversiestoornis geen duidelijke somatische oorzaak, het gaat eerder over een verstoorde werking van het zenuwstelsel en de manier waarop onze hersenen dat verwerken. Deze conflicten wijzen op een complexe interactie tussen lichaam en geest. 

Klachten kunnen zich geleidelijk ontwikkelen en persisterend worden, waardoor belangrijke terreinen en het beloop van het leven ernstig verstoord kunnen raken — denk aan werk, sociale contacten en zelfzorg.

Symptomen

Bekende neurologische afwijkingen en onderzoek

De klachten van conversiestoornis kunnen gelijkenissen hebben met bekende neurologische ziekten zoals epilepsie, hersentumoren, de ziekte van Parkinson, multiple sclerose of een beroerte, maar bij een conversiestoornis is geen duidelijke neurologische afwijking zichtbaar. Een diagnose voor een conversiestoornis is dus moeilijk, omdat er geen somatisch identificeerbare oorzaak is of duidelijke neurologische aanwijzing is. Toch is het belangrijk om doorverwezen te worden naar het ziekenhuis voor een neurologisch onderzoek, zodat andere neurologische afwijkingen kunnen worden uitgesloten.

Samen voorkomen met andere stoornissen

Comorbiditeit komt vaak voor bij conversiestoornissen. Conversiestoornissen kunnen samen voortkomen met angststoornissen, bewegingsstoornissen of andere psychiatrische problemen. Dit samen voorkomen maakt het erg moeilijk om een juiste diagnose en gepaste behandeling op te starten, omdat klachten elkaar versterken. Het is belangrijk om aandacht te schenken aan deze comorbiditeit binnen de psychiatrie, omdat deze bijkomende klachten het herstelproces en het behandelproces kunnen beïnvloeden.

Epidemiologie

De prevalentie van conversiestoornis varieert van 0,011% tot 0,5% van de algemene bevolking en treft vooral jongvolwassenen, waarbij de symptomen meestal optreden tussen de 10 en 35 jaar. Het is geen veel voorkomende stoornis, maar door de aard en de intensiteit van de symptomen is de impact op de kwaliteit van leven en de zorgbehoefte aanzienlijk.

Studies tonen aan dat conversiestoornis vaak wordt gezien in neurologische klinieken, waar onverklaarde neurologische symptomen een aanzienlijk deel van de verwijzingen uitmaken, volgens de klinische bevindingen. Dit benadrukt de huidige noodzaak voor een groter bewustzijn onder zorgverleners, zodat een accurate en tijdige diagnose kan worden gesteld.

Frequentie

Volgens bepaalde statistieken vertoont tot 60% van de nieuwe patiënten in neurologische klinieken symptomen die geen duidelijke neurologische verklaring hebben, en aangezien deze patiënten zelden door een psychiater worden behandeld en gezien de complexiteit van het diagnostische proces voor conversiestoornis, wordt slechts een fractie gediagnosticeerd met conversiestoornis. Het diagnostische proces vereist zorgvuldige uitsluiting van andere neurologische aandoeningen en zou idealiter een multidisciplinaire evaluatie moeten zijn.

Conversiestoornis en cultuur

Culturele factoren worden verondersteld een rol te spelen in hoe een conversiestoornis wordt waargenomen en gediagnosticeerd, en in de ontwikkeling ervan. Een breder bewustzijn van culturele nuances over de hele wereld is van vitaal belang voor effectieve preventie, diagnose en behandeling. In sommige regio's hangt een hogere prevalentie bijvoorbeeld samen met een beperkte toegang tot medische middelen of een andere opvatting over psychologische en neurologische aandoeningen. In samenlevingen waar het uiten van emotioneel leed wordt gestigmatiseerd, kunnen mensen hun stress onbewust kanaliseren via lichamelijke klachten of sensorische veranderingen.

Conversiestoornis en gender

Een conversiestoornis komt vaker voor bij vrouwen: vrouwen hebben twee tot zes keer meer kans op deze diagnose dan mannen. Sommige onderzoekers schrijven deze ongelijkheid toe aan hogere percentages trauma's of maatschappelijke stressfactoren die vrouwen onevenredig treffen. Andere theorieën suggereren dat biologische verschillen in stressrespons en hormonale factoren ook een rol kunnen spelen in het verschil tussen mannen en vrouwen. Er zijn echter geen duidelijke verklaringen en er is verder onderzoek nodig om deze dynamiek beter te begrijpen.

Conversiestoornis bij kinderen

Conversiestoornissen komen het vaakst voor bij jongvolwassenen, vooral in de leeftijd tussen 15 en 35 jaar. Maar het kan zich voordoen in elke leeftijdsgroep, ook bij jonge kinderen. In tegenstelling tot volwassenen ontwikkelen signalen bij kinderen zich meestal plots. Het kan gaan om motorische problemen zoals flauwvallen, spraakverlies of het onvermogen om bepaalde lichaamsdelen te bewegen. Hoofdpijn en buikpijn zijn ook mogelijke lichamelijke klachten. Onbewust brengen kinderen spanning en stress op deze manier tot uiting, omdat ze op jonge leeftijd emoties moeilijk kunnen verwoorden.

Van een psychiatrische naar neurologische diagnose

De overgang van de DSM-IV naar de DSM-5 herdefinieerde conversiestoornis als functionele neurologische stoornis. Deze verschuiving weerspiegelt een breder begrip, waarbij verouderde criteria worden verwijderd en klinische bevindingen worden benadrukt in plaats van psychologische triggers, en waarbij de noodzaak wordt benadrukt om mogelijke neurologische of andere medische aandoeningen uit te sluiten die de symptomen kunnen veroorzaken. Deze veranderingen sluiten beter aan bij moderne diagnostische praktijken.

Deze herclassificatie betekent ook een stap in de richting van destigmatisering van de aandoening en bevordert een meer geïntegreerde aanpak van behandeling en diagnose.

Behandeling

De behandeling van conversiestoornis richt zich op het aanpakken van psychologische stress en het beheersen van symptomen via verschillende behandelingen, wat vaak een combinatie inhoudt van therapie, medicatie en zelfzorgstrategieën. Patiënten worden meestal eerst doorverwezen door de huisarts naar een psycholoog of psychiater die een behandelvorm kan definiëren. Het doel is om het beroepsmatige functioneren en de algehele kwaliteit van leven te verbeteren door stress te verminderen, copingmechanismen te verbeteren en de symptomen te verlichten. Sommige behandelplannen kunnen ook fysiotherapie omvatten om patiënten te helpen hun verloren motorische functies terug te krijgen, evenals bezigheidstherapie om hun vermogen tot het uitvoeren van dagelijkse activiteiten te verbeteren.

Therapie

Doordat de klachten bij een conversiestoornis te maken hebben met een conflict in de verbinding tussen lichaam en geest, kan psychotherapie een belangrijk onderdeel zijn in de behandeling van conversiestoornissen. Een bekende vorm van psychotherapie is,CGT-therapie is voor heel wat mensen een effectieve manier om psychologische triggers aan te pakken en symptoombestrijding te verbeteren, ook voor mensen die door lichamelijke en neurologische symptomen het vermogen niet hebben om zelfstandig persoonlijke sessies bij te wonen. Cognitieve gedragstherapie kan inzicht geven in de aandoening en helpen bij het aanleren van copingstrategieën die het dagelijks leven positief kunnen beïnvloeden. Familietherapie kan ook nuttig zijn, vooral in gevallen waar familiedynamiek kan bijdragen tot stress.

Medicatie

Medicijnen zoals antidepressiva of kalmerende middelen worden soms voorgeschreven door artsen om stress te beheersen en symptomen te verlichten. Als ze worden voorgeschreven, worden ze meestal gebruikt als onderdeel van een uitgebreid zorgplan dat ook therapie omvat. De keuze van medicijnen hangt af van de symptomen en eventuele comorbide aandoeningen zoals angst of depressie.

Zelfzorg

Zelfzorg speelt een cruciale rol bij het omgaan met de conversiestoornis, omdat stressmanagementtechnieken zoals regelmatig bewegen en het handhaven van een evenwichtige levensstijl de ernst van de symptomen kunnen verminderen en een algemene vermindering in klachten kunnen bevorderen. Mindfulnesspraktijken, meditatie en yoga kunnen ook heel nuttig zijn bij het omgaan met stress en het verbeteren van het algehele welzijn. Het hebben of opbouwen van een gezond en robuust ondersteuningsnetwerk kan de emotionele veerkracht ook verder vergroten.

Hypnotherapie

Hypnotherapie wordt vaak beschouwd als een alternatieve behandelwijze, toch wordt het regelmatig gebruikt om symptomen van conversiestoornissen te verlichten. Technieken zoals katalepsie-inductie kunnen nuttig zijn om onderbewuste lichaamspercepties te veranderen en symptomen te verminderen. Hypnotherapie kan ook helpen bij het verminderen van angst en het versterken van het gevoel van controle over het lichaam. De methode wordt vaak gecombineerd met klassieke therapie of psychotherapie om de voortgang te bekrachtigen.

Fysiotherapie 

Doordat een conversiestoornis heel wat lichamelijke klachten kan veroorzaken zoals, krachtverlies of spierverlamming is fysiotherapie een onontbeerlijk onderdeel van de behandeling. De fysiotherapeut zal hier werken aan het versterken en beter controleren van bewegingen, of eenvoudigweg om de fysieke functie te behouden en schade te beperken. Fysiotherapie verbetert niet alleen het lichamelijk functioneren, het kan ook een psychologische boost geven en het vertrouwen herstellen in het eigen lichaam.

Online therapie

Online therapeutische programma's, in het bijzonder met een cognitieve gedragstherapie aanpak, bieden vaak een toegankelijk alternatief om ondersteuning te krijgen en beter om te gaan met de symptomen van conversiestoornis. Deze aanpak richt zich op het veranderen van negatieve denkpatronen en gedragingen die kunnen bijdragen aan de symptomen, en biedt flexibele, persoonlijke zorg die vooral gunstig kan zijn voor mensen met beperkte toegang tot persoonlijke therapie. Klachten van conversiestoornis kunnen verbeteren via een behandeling, afhankelijk van het beloop, de beperkingen en verlies aan functies.