Savant-syndroom: Hoe uitzonderlijke talenten zich ontwikkelen bij mensen met autisme
Stel je voor dat iemand met een verstandelijke beperking of moeilijkheden in sociale interacties tegelijkertijd beschikt over bijzondere geestelijke vermogens op een hoog niveau. Dit is precies wat er gebeurt bij mensen met het savant syndroom. Ze kunnen uitblinken in een bepaald terrein, zoals muziek, wiskunde of kunst, terwijl ze op andere vlakken moeite hebben met het dagelijks leven.
Het savant syndroom komt vaak voor bij autistische mensen, maar kan ook ontstaan na hersenletsel. Hoewel de term idiot savant vroeger werd gebruikt, wordt die nu als achterhaald en ongepast beschouwd. Toch blijft de fascinatie rondom deze mensen groot. Hoe ontwikkelen deze speciale vaardigheden zich, welke uitdagingen komen zij tegen, en welke rol kan therapie spelen in hun ondersteuning?
Wat is het savant-syndroom?
Het savant syndroom is een zeldzame aandoening waarbij iemand bijzondere vaardigheden bezit op een specifiek gebied. Deze vaardigheden zijn vaak instinctief en niet aangeleerd. Het syndroom komt vaker voor bij mensen met autisme, maar niet alle autistische mensen zijn savants.
De oorsprong en betekenis van het savant-syndroom
De term savant komt van het Franse woord voor ‘geleerde’. Vroeger werd het syndroom beschreven als “geleerde dwaas” (idiot savant), wat suggereerde dat deze mensen zowel beperkt als geniaal konden zijn. Tegenwoordig begrijpen onderzoekers beter dat het niet om domheid gaat, maar om een unieke verdeling van vaardigheden.
Het verschil tussen savants en genieën
Een genie blinkt vaak uit op meerdere vlakken en heeft doorgaans een hoog IQ. Een autistische savant of een andere persoon met het savant syndroom heeft daarentegen één extreme vaardigheid, terwijl andere aspecten van hun intellect of sociaal functioneren beperkt kunnen zijn.
Hoe vaak komt het savant-syndroom voor bij mensen met autisme?
Volgens onderzoekers heeft ongeveer 1 op de 10 mensen met autisme savante eigenschappen. Dit betekent niet dat ze allemaal een wereldberoemde pianist of rekenwonder zijn, maar ze kunnen wél een bijzondere vaardigheid hebben op een hoog niveau.
Sommige savants kunnen in een paar seconden berekenen op welke dag een willekeurige datum viel, terwijl anderen complexe kunstwerken maken zonder ooit les te hebben gehad.
Kenmerken van savants: uitzonderlijke talenten en beperkingen
Mensen met het savant syndroom hebben een indrukwekkend talent in een bepaald terrein, zoals muziek, wiskunde, kunst of geheugen. Maar tegelijkertijd kunnen ze moeite hebben met sociale interacties, communicatie of alledaagse taken zoals koken of plannen.
Sommige savants hebben zelfs een verstandelijke beperking, terwijl hun unieke vaardigheden op een hoog niveau functioneren. Dit contrast maakt het syndroom zo bijzonder en intrigerend.
Verschillende soorten savants
Niet alle savants hebben dezelfde gaven. Hoewel het savant syndroom vaak wordt geassocieerd met wiskundige en muzikale talenten, zijn er veel verschillende manieren waarop deze speciale vaardigheden tot uiting kunnen komen.
Vijf veelvoorkomende soorten savante vaardigheden
- Muzikaal talent – Sommige savants kunnen een muziekstuk perfect naspelen na het één keer gehoord te hebben.
- Rekenkundig vermogen – Van razendsnel rekenen tot kalenders berekenen.
- Artistieke vaardigheden – Tekeningen of schilderijen maken met fotografische precisie.
- Geheugenwonderen – Enorme hoeveelheden informatie opslaan en reproduceren.
- Ruimtelijk inzicht – Het bouwen van extreem gedetailleerde modellen zonder enige referentie.
Hoe ontwikkelen savant-vaardigheden zich?
Sommige savants worden ermee geboren, terwijl anderen hun speciale vaardigheden ontwikkelen na hersenletsel of ziekte. Hoe deze buitengewone capaciteiten ontstaan, is nog steeds een groot raadsel voor onderzoekers.
De rol van de hersenen bij het savant-syndroom
Studies tonen aan dat savants vaak een ongewoon ontwikkelde rechterhersenhelft hebben, die betrokken is bij visuele en muzikale verwerking. Ook is bekend dat meer mannen dan vrouwen savant-syndroom hebben. Sommige gevallen van savantisme ontstaan na hersenbeschadiging, waarbij andere hersengebieden de functie overnemen en nieuwe bijzondere geestelijke vermogens ontstaan.
Is het savant-syndroom aangeboren of ontwikkeld?
De meeste savants worden met hun talenten geboren, vooral bij autistische mensen. Toch zijn er gevallen bekend waarbij mensen pas na een ongeluk of trauma plotseling bijzondere vaardigheden ontwikkelden.
De rol van therapie bij het ondersteunen van mensen met het savant-syndroom
Hoewel het savant syndroom vaak gepaard gaat met uitzonderlijke talenten, kunnen mensen met dit syndroom ook worstelen met sociale interacties, communicatie en het dagelijks functioneren. Therapie kan helpen bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden, het omgaan met stress en het verbeteren van zelfredzaamheid.
Verschillende therapieën kunnen worden ingezet om de levenskwaliteit van savants te verbeteren. Cognitieve gedragstherapie (CGT) kan helpen bij het herkennen van en omgaan met sociale en emotionele uitdagingen. Daarnaast kunnen creatieve therapieën, zoals muziek- of kunsttherapie, bijdragen aan het verder ontwikkelen van hun talenten en het uiten van emoties. Ook logopedie en ergotherapie kunnen nuttig zijn voor het verbeteren van communicatie en dagelijkse vaardigheden.
De mogelijkheden van online therapie voor savants
Online therapie kan biedt een toegankelijke manier om ondersteuning te bieden aan mensen met het savant syndroom. Voor veel savants, vooral degenen die moeite hebben met sociale interacties, kan online therapie een laagdrempelige en comfortabele optie zijn. Hoewel online therapie niet voor iedereen geschikt is, kan het een waardevolle aanvulling zijn op traditionele therapievormen.
Uitdagende aspecten van het leven met het savant-syndroom
Hoewel het savant syndroom vaak wordt gezien als een wonder, is het niet altijd makkelijk voor de mensen die het hebben. Sociale interacties, dagelijkse routines en communicatie kunnen uitdagend zijn. Sommige savants kunnen hun speciale vaardigheden perfect uitvoeren, maar begrijpen niet hoe ze een gesprek moeten voeren of zelfstandig kunnen wonen.
Bekende savants en hun inspirerende verhalen
Denk aan Kim Peek, de man die de film Rain Man inspireerde, of Stephen Wiltshire, de kunstenaar die hele steden tekent uit zijn geheugen. Hun verhalen laten zien hoe krachtig het savant syndroom kan zijn en hoe deze bijzondere geestelijke vermogens de wereld kunnen verrijken.
Ook Kees Momma, de Nederlandse tekenaar en auteur, bekend van de documentaires “Het beste voor Kees” en “Kees vliegt uit”, heeft een vorm van autisme en vertoont savante eigenschappen. Hij beschikt over een fotografisch geheugen en heeft het complete Johan Cruijff Arena tot in de kleinste details uit zijn hoofd getekend. Daarnaast beheerst hij het Japans op uitzonderlijk niveau; hij kan de taal niet alleen vloeiend lezen, spreken en schrijven, maar is zelfs in staat om zijn eigen Japanse proefwerken na te kijken.
Conclusie
Hoewel het savant syndroom vaak wordt geassocieerd met indrukwekkende talenten, is het belangrijk om ook aandacht te besteden aan de sociale en emotionele moeilijkheden die ermee gepaard kunnen gaan. Therapie kan hierin een cruciale rol spelen, door niet alleen sociale vaardigheden en zelfredzaamheid te verbeteren, maar ook door savants te helpen hun unieke talenten optimaal te benutten. Online therapie kan extra mogelijkheden bieden voor een toegankelijke en flexibele ondersteuning.
Onderzoekers blijven zoeken naar manieren om deze bijzondere vaardigheden beter te begrijpen en mogelijk zelfs verder te ontwikkelen. Kunnen we in de toekomst niet alleen de verborgen talenten van savants, maar die van iedereen ontgrendelen?
Zijn savants genieën?
Niet per se. Een genie wordt vaak gezien als iemand met een uitzonderlijk hoog IQ en brede intelligentie, terwijl savants meestal uitblinken in één specifiek talent, zoals muziek, wiskunde of kunst. Sommige savants hebben een gemiddeld of laag IQ, maar beschikken over een bijna bovenmenselijke vaardigheid in een bepaald gebied. Dus hoewel ze op hun vakgebied briljant kunnen zijn, betekent dat niet automatisch dat ze op alle vlakken genieën zijn.
Wat is het IQ van iemand met het savantsyndroom?
Het IQ van iemand met het savantsyndroom kan sterk variëren. Sommige savants hebben een gemiddeld of bovengemiddeld IQ, terwijl anderen een lager IQ hebben, vaak als gevolg van ontwikkelingsstoornissen zoals autisme. Hun uitzonderlijke vaardigheden staan vaak los van hun algemene intelligentie zoals die in IQ-tests wordt gemeten. Ze kunnen bijvoorbeeld moeite hebben met sociale interactie, maar tegelijkertijd wiskundige berekeningen uitvoeren die voor de meeste mensen onmogelijk zijn.
Wat is savant gedrag?
Savant-gedrag verwijst naar buitengewone vaardigheden in specifieke domeinen, zoals:
- Muziek: Iemand kan een muziekstuk perfect naspelen na het één keer gehoord te hebben.
- Rekenen: Razendsnel complexe berekeningen maken zonder hulpmiddelen.
- Geheugen: Feilloos enorme hoeveelheden informatie onthouden, zoals boeken of historische data.
- Taal: Binnen no-time nieuwe talen leren.
- Ruimtelijk inzicht: In detail gebouwen of steden natekenen na ze slechts kort gezien te hebben.
Dit gedrag kan samengaan met moeilijkheden op andere vlakken, zoals communicatie en sociale interactie.
Hoe weet je of je autistische kind een savant is?
Als je kind uitzonderlijke vaardigheden vertoont op een bepaald gebied, zoals het razendsnel oplossen van ingewikkelde puzzels, perfect pianospelen zonder les, of een fotografisch geheugen, dan zou dat een teken kunnen zijn van het savantsyndroom. Dit betekent niet dat elk autistisch kind een savant is, want slechts een klein percentage van autistische mensen (ongeveer 1 op de 10) heeft savante eigenschappen. Als je vermoedt dat je kind een savant is, kan een specialist zoals een neuropsycholoog of ontwikkelingsdeskundige dit verder onderzoeken.
Waar hebben savants moeite mee?
Ondanks hun indrukwekkende talenten hebben savants vaak moeite met andere dingen, zoals:
- Sociale interactie: Moeilijkheden in communicatie en sociale signalen begrijpen.
- Dagelijkse vaardigheden: Soms ontbreekt het hen aan praktische vaardigheden zoals plannen of zelfstandig wonen.
- Flexibiliteit: Veel savants denken en werken volgens strikte patronen en kunnen moeite hebben met veranderingen.
- Emotionele regulatie: Sommige savants hebben moeite om emoties te begrijpen of op een gepaste manier te uiten.
Hun uitzonderlijke gave betekent dus niet dat het leven voor hen altijd makkelijk is.
Wat zijn de vijf soorten savants?
Hoewel savantvaardigheden breed uiteen kunnen lopen, worden ze vaak in vijf hoofdcategorieën verdeeld:
- Muzikaal: Mensen met een perfect gehoor of het vermogen om muziek na één keer luisteren te spelen.
- Rekenkundig: Mensen die razendsnel wiskundige berekeningen kunnen maken.
- Kalenderrekenen: De vaardigheid om bijvoorbeeld binnen enkele seconden te zeggen op welke dag een bepaalde datum viel of zal vallen.
- Artistiek: Uitzonderlijk talent in schilderen, tekenen of beeldhouwen.
- Geheugenwonderen: Mensen die enorme hoeveelheden feiten, boeken of details kunnen onthouden zonder moeite.
Sommige savants hebben meerdere van deze vaardigheden tegelijk, maar dat is zeldzaam.
Hoe werken de hersenen van savants?
Bij savants lijken bepaalde delen van de hersenen extreem goed ontwikkeld, terwijl andere gebieden minder actief kunnen zijn. Vaak wordt gedacht dat de rechterhersenhelft, die verantwoordelijk is voor patronen, muziek en visuele verwerking, sterker ontwikkeld is bij savants. Sommige onderzoeken suggereren ook dat schade aan de linkerhersenhelft ertoe kan leiden dat de rechterkant compenseert, waardoor savante vaardigheden ontstaan. Dit verklaart waarom sommige mensen savantachtige vaardigheden ontwikkelen na een hersenletsel.
Waar komt de term savant vandaan?
Het woord “savant” komt uit het Frans en betekent letterlijk “geleerde” of “wijze persoon”. De term “savantsyndroom” werd populair na onderzoek van Dr. Darold Treffert, een expert op dit gebied. Vroeger werd de term “idiot savant” gebruikt, maar die is inmiddels verouderd en als beledigend beschouwd.
Wat betekent het als iemand je savant noemt?
Als iemand je een “savant” noemt, bedoelen ze dat je uitzonderlijk goed bent in een bepaald vakgebied, vooral op een manier die buitengewoon of bijna instinctief lijkt. Dit kan positief bedoeld zijn, maar het kan ook betekenen dat iemand je alleen als “dat talent” ziet en niet als volledig persoon. Het is dus altijd goed om de context in de gaten te houden.
- Vorige artikel
- Volgend artikel