Symptomen van een acute stressstoornis na een traumatische gebeurtenis

Het lichaam heeft een natuurlijke, automatische reactie op plotselinge stress, dit noemen we een zogenaamde stressreactie. Als je iets engs of bedreigends voelt, maakt je lichaam zich snel klaar om te vechten, te bevriezen of te vluchten (dit wordt de “vecht-vlucht-bevriesreactie” genoemd). Deze reactie omvat een snelle verhoging van de hartslag, bloeddruk, ademhaling, zweten en stofwisseling, samen met spanning op de spieren. Deze veranderingen helpen je lichaam om zich klaar te maken voor actie.

Mentaal concentreer je je op het gevaar. Na een trauma kun je door herinneringen of nachtmerries in een opperste staat van paraatheid blijven en overal bedreigingen zien. Hierdoor kan de stressrespons vaker optreden dan voorheen.

Wat is een acute stressstoornis 

Acute stressstoornis is een tijdelijke mentale gezondheidstoestand die zich kan ontwikkelen binnen de eerste maand na een schokkende gebeurtenis en die mensen van elke leeftijd kan treffen.

Hoe wordt de diagnose acute stressstoornis gesteld

De acute stressstoornis werd geïntroduceerd om mensen te identificeren die het risico liepen een posttraumatische stressstoornis te ontwikkelen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het “shell shock” genoemd vanwege overeenkomsten in symptomen tussen soldaten die blootgesteld waren aan bomexplosies en soldaten met verwondingen aan het centrale zenuwstelsel. Tegenwoordig erkent men dat symptomen van de posttraumatische stressstoornis kort na schokkende gebeurtenissen kunnen optreden, maar slechts voor een beperkte tijd. Deze diagnose helpt om onmiddellijke reacties aan te pakken en vroegtijdige ondersteuning voor herstel te bieden.

Wat is het verschil tussen acute stressstoornis en posttraumatisch stresssyndroom?

Het belangrijkste onderscheid tussen een acute stressstoornis en een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is dat de klachten langer aanhouden dan een maand. Een acute stressstoornis omvat stressreacties die optreden tussen drie dagen en een maand na een traumatische gebeurtenis. Als deze reacties langer dan een maand aanhouden, bijvoorbeeld na een schokkende gebeurtenis zoals dreigende dood, kunnen ze wijzen op een posttraumatische stressstoornis.

Wat is het verschil tussen een aanpassingsstoornis en een acute stressstoornis?

Het verschil tussen een aanpassingsstoornis en een acute stressstoornis is dat de stressvolle gebeurtenis bij een aanpassingsstoornis, zoals het verliezen van een baan, een scheiding of een ernstige verwonding, over het algemeen minder ernstig is dan de ingrijpende gebeurtenissen die een acute stressstoornis veroorzaken, bijvoorbeeld seksueel geweld, een auto-ongeluk of het overleven van een terroristische aanslag.

Oorzaak van het acute stressstoornis

Om het risico te lopen op een acute stressstoornis moet je een of meerdere traumatische gebeurtenissen meemaken. Het is niet omdat je een traumatische gebeurtenis meemaakt dat je ook een acute stressstoornis zal ontwikkelen. Het risico op het ontwikkelen van een dergelijke aandoening wordt hoger als iemand eerder een psychische aandoening heeft gehad, de gebeurtenis als zeer ernstig ervaart, leed vermijdt of in het verleden met trauma's te maken heeft gehad. Over het algemeen hebben vrouwen meer kans dan mannen om een acute stressstoornis te ontwikkelen.

Symptomen van het acute stressstoornis

Een acute stressstoornis kan verschillende symptomen vertonen die kunnen worden onderverdeeld in een paar groepen.

Vermijdingsverschijnselen

Als je lijdt aan een acute stressstoornis, kan het zijn dat je situaties vermijdt die ervoor kunnen zorgen dat je je de traumatische gebeurtenis herinnert of opnieuw beleeft. Dit kan inhouden dat je mensen, onderwerpen in gesprekken, bepaalde plaatsen of specifieke voorwerpen, activiteiten, gedachten of gevoelens vermijdt.

Negatieve stemmingssymptomen 

Het hebben van een algemene negatieve stemming, ontevredenheid en het uiten van langdurige klachten zijn gebruikelijk. Het niet of heel moeilijk kunnen ervaren van positieve emoties zoals geluk, gevoelens van liefde of tevredenheid komt ook vaak voor bij iemand die lijdt aan een acute stressstoornis.

Dissociatieve symptomen

Het komt vaak voor dat je dissociatieve symptomen hebt als je een acute stressstoornis hebt, zoals je gevoelloos, afstandelijk, emotioneel, onverschillig voelen en een verminderde perceptie van je omgeving hebben.

Depersonalisatie en dissociatief geheugenverlies komen ook vaak voor, omdat je het gevoel kunt hebben dat je gedachten en emoties niet echt zijn, en je je sommige aspecten van de traumatische gebeurtenis die de stoornis veroorzaakte niet kunt herinneren.

Vermoeidheidssymptomen

Arousalsymptomen verwijzen naar prikkelbaarheid, zich boos voelen zonder aanleiding, moeite met concentreren, slaapproblemen en een constante hoge staat van waakzaamheid.

Indringingsverschijnselen 

Intrusionssymptomen van een acute stressstoornis kunnen bestaan uit herhaaldelijke dromen over het trauma. Bij kinderen kan dit voorkomen als nachtmerries of slaapwandelen. Flashbacks van de gebeurtenis kunnen voorkomen, samen met terugkerende, verontrustende herinneringen die verband houden met het trauma. Kinderen kunnen deze herinneringen nabootsen in de vorm van zich herhalende spelletjes die delen van de gebeurtenis weerspiegelen. Sterke of langdurige emotionele distress kan optreden wanneer iemand geconfronteerd wordt met situaties die hem herinneren aan het trauma.

Behandeling bij een acute stressstoornis

Veel mensen herstellen van een acute stressstoornis zodra de traumatische situatie voorbij is en ze steun ontvangen, zoals begrip en de mogelijkheid om hun ervaringen en gevoelens te delen. Dit meerdere keren doen kan heel helend zijn. Vrienden of dierbaren kunnen deze steun vaak geven, maar er kunnen ook artsen of andere professionals aan te pas komen. Er kunnen tijdelijke medicijnen worden voorgeschreven om angst te behandelen of om te helpen slapen.

Zelfzorg is cruciaal tijdens en na een trauma, evenals persoonlijke veiligheid. We kunnen trauma's veel beter verwerken als we ons veilig voelen. Tijdens aanhoudende crises kan advies van een deskundige helpen om dit gevoel van veiligheid te verbeteren. Het is ook aan te raden om goed op je voeding, slaap en lichaamsbeweging te letten, het gebruik van alcohol of andere verdovende middelen te verminderen of te stoppen.

Een bewuste benadering van zelfzorg kan stress, verveling, boosheid en verdriet verlichten. Eenvoudige routines zoals douchen, wandelen en hobby's kunnen je broodnodige troost bieden. Contact houden met familie en vrienden is belangrijk, zelfs in moeilijke tijden.

Psychotherapie, vooral cognitieve gedragstherapie, is een aanbevolen behandeling voor acute stressstoornis en helpt bij het verwerken van traumatische herinneringen. Therapie kan ook helpen om negatieve gedachten te heroriënteren en je aanmoedigen om de traumatische ervaring te bespreken wanneer je daar klaar voor bent.

Medicijnen worden over het algemeen niet gebruikt bij de behandeling van een acute stressstoornis. Zoals eerder gezegd, kunnen ze worden voorgeschreven voor tijdelijke verlichting van slapeloosheid, angst of onrust, maar langdurig gebruik kan je herstel juist belemmeren.

Online therapie voor een acute stressstoornis

Cognitieve gedragstherapie via internet is vaak een efficiënte, toegankelijke en flexibele vorm van psychotherapie die mensen op een laagdrempelige manier kan ondersteunen wanneer zij hulp nodig hebben.

Het is kortdurend, gericht op het opbouwen van vaardigheden en helpt je gedachten bij te stellen. Meestal is het zo dat voordat we een emotie voelen, zoals blijdschap of angst, een gedachte deze emotie triggert. Wanneer emoties zoals angst of verdriet chronisch worden en niet meer in verhouding staan tot situaties, worden ze vaak veroorzaakt door terugkerende onevenwichtige gedachten.

Cognitieve gedragstherapie richt zich op het vervangen van deze onevenwichtige gedachten door gezondere gedachten. Dit leidt tot emotionele reacties die beter aansluiten bij de werkelijke omstandigheden, wat vaak resulteert in een aanzienlijke verlichting van overweldigend verdriet, angst of boosheid.