Angststoornis symptomen: wanneer moet je hulp zoeken?

Hoewel we in ons dagelijks leven allemaal weleens angst en stress ervaren als een normale reactie op gebeurtenissen, kan een gegeneraliseerde angststoornis of sociale fobie je leven ontwrichten, het ontstaat als angst voor dagelijkse dingen of specifieke situaties die het functioneren belemmeren. Jaarlijks krijgen steeds meer mensen in Nederland krijgt te maken met een angststoornis, op dit moment zouden ongeveer 15% van de Nederlanders een angststoornis hebben.

In sommige gevallen kunnen de symptomen van een gegeneraliseerde angststoornis overlappen met andere psychische aandoeningen, zoals paniekstoornis of obsessieve-compulsieve stoornis (OCD).

Je zorgen verdwijnen niet vanzelf en kunnen na verloop van tijd erger worden. Psychotherapie, medicatie en het veranderen van je persoonlijke levensstijl zijn effectieve manieren om verlichting te vinden en gegeneraliseerde angststoornis te behandelen met resultaten op de lange termijn.

Wat is een angststoornis 

Angststoornissen worden meestal gediagnosticeerd wanneer iemand lijdt aan een chronische staat van intense en onrealistische zorgen over alledaagse situaties. Vaak leiden deze terugkerende episodes van intense zorgen tot plotselinge gevoelens van zeer intense angst en een staat van terreur die enkele minuten kan duren, paniekaanvallen genoemd.

Angststoornissen worden onderverdeeld in verschillende types, zoals de gegeneraliseerde angststoornis, de sociale angststoornis, paniekaanvallen, specifieke fobie en door middelen veroorzaakte angststoornissen.

Wat zijn de belangrijkste symptomen van een angststoornis?

Symptomen van een angststoornis hebben de neiging om geleidelijk te verschijnen en mensen die eraan lijden hebben vaak lichamelijke klachten en mentale uitdagingen. Iedereen kan deze symptomen ervaren, zonder dat er sprake hoeft te zijn van een lichamelijke ziekte of aandoening.

Enkele veelvoorkomende lichamelijke klachten van een angststoornis zijn:

• Hartkloppingen
• Duizeligheid
• Buikklachten
• Misselijkheid
• Doof gevoel
• Gespannen spieren
• Een beklemd gevoel
• Een versnelde hartslag hebben
• Hyperventilatie
• Zweten
• Koude rillingen ervaren
• Droge mond
• Je zwak of moe voelen
• Maagdarmproblemen ervaren

Oorzaken van een angststoornis

Angststoornissen hebben zelden één hoofdoorzaak en zijn eerder het gevolg van een combinatie van factoren.

Enkele veel voorkomende oorzaken zijn:

• Trauma of stressvolle levensgebeurtenissen
• Chronische stress
• Middelenmisbruik: drugs of medicatie
• Genetica
• Ongezonde copingmechanismen

Zowel psychologische als biologische factoren kunnen een rol spelen bij het ontstaan van een angststoornis. Zo reageren je hersenen bijvoorbeeld op gevaar of stress via het vecht-of-vluchtmechanisme; op dat moment geeft de amygdala het hormoon cortisol af en maakt het lichaam zich klaar om te reageren. Bij mensen met een angststoornis blijft dit vecht-of-vluchtmechanisme vaak langer of sterker geactiveerd, ook wanneer er geen reëel gevaar is.

Welke groepen lopen meer risico op een angststoornis

Volgens een onderzoek onder leiding van de Universiteit van Cambridge hebben vrouwen ongeveer twee keer zoveel kans op angst als mannen en hebben mensen uit West-Europa en Noord-Amerika vaker last van angst dan mensen uit andere landen.

Jonge mensen, zowel mannen als vrouwen, jonger dan 35 jaar worden onevenredig vaak getroffen in vergelijking met de rest van de leeftijdsgroepen. Ook mensen met een chronische gezondheidstoestand lopen een bijzonder risico.

Wanneer angst een stoornis wordt

Angst ervaren we allemaal weleens; dat kan een reactie zijn op gevaar of een vecht- en vluchtreactie. Over het algemeen gaat dit gevoel snel over, maar wanneer angst blijft bestaan, zelfs als er geen echt gevaar dreigt, kan het problematisch worden. Dan kan het iemands leven dusdanig beheersen dat het het dagelijks functioneren beïnvloedt. Zo kunnen mensen last krijgen van overmatige zorgen en piekeren, angstige situaties of bepaalde dingen vermijden, onnodig grote zorgen maken, geen nieuwe dingen proberen en eventueel angst ontwikkelen voor zaken als spinnen of kleine ruimtes, enzovoort.

Wanneer deze angst het dagelijks functioneren tegenhoudt of constant aanwezig is, kan er sprake zijn van een angststoornis of een piekerstoornis. Een paniekstoornis hoort ook bij de gegeneraliseerde angststoornis.

Verschillende vormen van angststoornissen

Angststoornissen kunnen in veel verschillende vormen voorkomen, zoals gegeneraliseerde angststoornis, agorafobie, specifieke fobieën, en sociale angst. Al deze stoornissen komen op hun eigen manier tot uiting. Bij een gegeneraliseerde angststoornis maken mensen zich vaak voortdurend zorgen over alledaagse dingen. Bij agorafobie hebben mensen vaak een benauwd gevoel in drukke ruimtes of worden ze angstig in kleine ruimtes. Mensen kunnen ook last hebben van angst voor dieren, specifieke plaatsen of sociale situaties waarin ze bang zijn om beoordeeld te worden door anderen. Tot slot kan er eveneens sprake zijn van een combinatie van verschillende dingen en situaties waarin mensen zich bang of angstig voelen.

Wanneer moet ik hulp zoeken voor mijn angst?

Als je een of meer van deze symptomen ervaart en de klachten je dagelijks leven belemmeren, kan er sprake zijn van een angststoornis en is het verstandig je huisarts te contacteren. Na het beoordelen van je klachten kan de huisarts je eventueel doorverwijzen naar een psycholoog, hulpverlener of behandelaar die gespecialiseerd is in angststoornissen.

Soms helpt een geruststelling al voldoende om de klachten te verlichten, zeker als het om mildere klachten gaat. Het is ook mogelijk dat een huisarts of psychiater tijdelijke medicatie zal opstarten, meestal in combinatie met therapie. Mogelijke behandelvormen zijn:

• Cognitieve gedragstherapie (CGT): negatieve denkpatronen definiëren en omzetten in positieve denkpatronen.
• EMDR-therapie (Eye Movement Desensitization and Reprocessing): nuttig bij het reduceren van nare herinneringen na angst of trauma.

Zijn angststoornissen gevaarlijk als symptoom

Hoewel angststoornissen niet direct levensbedreigend zijn, leiden ze wel tot aanzienlijke complicaties die de kwaliteit van je leven kunnen verstoren.

Als je angst ervaart, kan je een opgejaagd gevoel ervaren. Op deze natuurlijke manier maakt ons lichaam zich klaar voor een uitdagende situatie. Zolang dit goed gaat en ons helpt bij het concentreren, is het prima. Maar als het lang aanhoudt, schade toebrengt aan ons lichaam en onze geestelijke gezondheid, is het verstandig om hulp te overwegen.

Typische gevolgen van een angststoornis zijn prikkelbaarheid, vermoeidheid, verhoogde bloeddruk en een verminderd libido.

Prevalentie van een angststoornis onder volwassenen

Angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische aandoeningen in westerse landen. In In Europa heeft ongeveer 13,6% van de bevolking ooit te maken met angststoornissen. Verschillende soorten angststoornissen hebben een verschillende prevalentie onder de bevolking.

Gegeneraliseerde angststoornis (GAD)

Een gegeneraliseerde angststoornis, treft naar schatting 2% van de Europese bevolking; toch zoekt minder dan de helft hiervan behandeling. Ongeveer de helft van de mensen die aan een gegeneraliseerde angststoornis lijdt, lijdt ook aan depressie.

Paniekstoornis (PD)

Paniekstoornis (PD) komt ook frequent voor in Westerse landen, ongeveer 1,8% van de Europeanen lijdt aan een paniekstoornis. Vrouwen hebben dubbel zoveel kans om een paniekstoornis te krijgen als mannen.

Sociale angststoornis (SAD)

Een sociale angststoornis treft ongeveer 2,3% van de Europese bevolking. Een sociale angststoornis komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen en begint meestal rond de leeftijd van 13 jaar. 

Angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische aandoeningen in Europa. Volgens de European Study of the Epidemiology of Mental Disorders (ESEMeD) heeft ongeveer 13,6% van de Europese bevolking ooit in het leven een angststoornis ervaren. 

Omgaan met angst in het dagelijks leven

Zelf kan je al heel wat doen om angst te verminderen. Vaak hebben kleine dingen als gaan sporten, ademhalingsoefeningen, structuur aanbrengen in je dag, voldoende slapen en praten met andere mensen al een heel gunstige invloed op je angst.
Maar steun zoeken bij een professional blijft belangrijk om angst te overkomen. Zo kan een therapeut je technieken leren die je kunt toepassen op angstmomenten, beter leren omgaan met wat er gebeurt en de angst uiteindelijk overwinnen.

Behandelingsmogelijkheden bij angst

Als je symptomen van een angststoornis hebt, ga dan met je arts praten. 

Zelfs kortdurende therapie is effectiever dan helemaal geen therapie en kan helpen verlichting te vinden.

Hier zijn een paar behandelingsopties die je kunt onderzoeken. Het is raadzaam om een psychotherapiebehandeling op te starten en je te laten begeleiden door een gediplomeerde therapeut, langs het kiezen van aanvullende veranderingen in je levensstijl en alternatieve therapieën.

Psychologische therapie voor angst

Een van de meest geaccepteerde en effectieve methoden om angststoornissen te behandelen is cognitieve gedragstherapie (CGT). Cognitieve gedragstherapie is een psychotherapeutische benadering die ontworpen is om het gedrag en de denkprocessen die emotionele angst veroorzaken en in stand houden te veranderen. In cognitieve gedragstherapie zijn zowel de patiënt als de therapeut actief betrokken bij het proces om deze onrust te veranderen. De therapeut gebruikt vaak de Socratische methode om de patiënt te helpen relevante informatie van de patiënt te verkrijgen die gebruikt kan worden om transformaties te bekomen. 

De therapeut neemt een collaboratieve houding aan, aangezien de patiënt en therapeut samenwerken om hypotheses te ontwikkelen en deze ideeën te testen. Cognitieve gedragstherapie voor angststoornissen kan één of meer volgende technieken omvatten: psycho-educatie, symptoombestrijdingstechnieken, ontspanningtherapie, cognitieve herstructurering, blootstelling aan zorgen, gedragsmodificatie, vaardigheden opbouwen en zelfcontrole. 

Cognitieve gedragstherapie (CGT) kan succesvol worden gebruikt om angststoornissen te behandelen, met of zonder medicatie. 

Medicatie voor angst

Medicatie ter behandeling van angststoornissen moet altijd worden bepaald door een arts. De meest gebruikte medicatie bij angststoornissen zijn antidepressiva.

Artsen schrijven selectieve serotonine heropnameremmers voor om verschillende angststoornissen te behandelen, zoals gegeneraliseerde angststoornis, obsessieve-compulsieve stoornis (OCD), sociale angststoornis en paniekstoornissen. Het kan enkele weken duren voordat deze medicijnen beginnen te werken. 

Serotonine-norepinefrine heropnameremmers worden ook gebruikt om angst te behandelen.

Daarnaast kunnen bepaalde geneesmiddelen worden voorgeschreven om op korte termijn verlichting te bieden, zoals propranolol en benzodiazepinen of clonazepam (Rivotril) en lorazepam.

Zelfzorg en Alternatieve behandelingen

Veranderingen in je levensstijl die gericht zijn op het goed voor jezelf zorgen, kunnen een grote invloed hebben op het verminderen van de intensiteit en frequentie van de symptomen waaraan je kunt lijden door een angststoornis. Voorbeelden hiervan zijn een gezonder dieet, wat lichaamsbeweging toevoegen aan je wekelijkse routine en het beoefenen van een soort alternatieve therapie, bijvoorbeeld meditatie of ontspanningstechnieken.

Uit onderzoek is gebleken dat mensen die regelmatig bewegen minder stress hebben, beter in hun vel zitten en beter slapen. Het aanpassen van je eetpatroon kan ook helpen bij het verminderen van je angstsymptomen. Door de inname van stimulerende middelen zoals koffie en geraffineerde suiker te verminderen en een aantal populaire antioxidanten en probiotica te nuttigen zoals noten, bessen en peulvruchten kun je beter tot ontspanningstechnieken zoals diep ademhalen, mindfulness, meditatie en visualisaties kunnen ook helpen om je lichaam te ontspannen wanneer je angstig bent.

Online therapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een vorm van psychologische behandeling die zich richt op de relatie tussen gedachten, gevoelens en gedrag. In feite heeft online CGT veel voordelen ten opzichte van de klassieke behandeling, omdat het minder tijd kost en niet beperkt is tot kantooruren of door de afstand tussen de therapeut en de patiënt. Het kan ook het mogelijke risico op stigmatisering van een bezoek aan een therapeut verminderen. Dankzij deze flexibiliteit kunnen jij of je kinderen ook deelnemen aan een therapieprogramma zonder school of werk te hoeven missen.