De weg naar herstel: omgaan met angst en een angststoornis

Omgaan met angst kan een serieuze strijd zijn en soms overweldigend aanvoelen. Angststoornissen omvatten vaak situaties waarin iemand zich uitermate angstig voelt of een overdreven angst aanvoelt, wat we paniekaanvallen noemen.

Paniekaanvallen kunnen plots optreden en een ernstige impact hebben op ons dagelijks leven. Naarmate de angststoornis ontwikkelt, is het gebruikelijk om situaties te gaan vermijden, zoals openbaar vervoer, bepaalde plaatsen of sociale situaties.

Een adequate behandeling, samen met een aantal veranderingen in levensstijl, kan een positieve impact hebben op mentale, emotionele en fysieke symptomen.

Symptomen van angststoornis en depressie 

Angst en depressie manifesteren zich vaak samen en hoewel deze aandoeningen frequent voorkomen, met een piek na de COVID-19 pandemie, worden maar heel weinig mensen behandeld.

We hebben allemaal weleens angst door alledaagse gebeurtenissen bijvoorbeeld door problemen op het werk, relatieproblemen, een sollicitatiegesprek of examenstress. Angst en stress kunnen zelf heilzaam zijn, omdat angst waarschuwt voor gevaarlijke situaties en ons in staat stelt beter te focussen op wat onze veiligheid ten goede komt.

Angst kan vele vormen aannemen

Volgens het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders van de American Psychiatric Association zijn dit enkele van de verschillende soorten angststoornissen:

Paniekstoornis: onverwachte paniekaanvallen

Gegeneraliseerde angststoornis (GAD): zich overweldigd voelen en onrealistische zorgen hebben over alledaagse dingen.

Sociale angststoornis: voorheen bekend als sociale fobie, is gerelateerd aan het ervaren van extreme angst om negatief beoordeeld te worden door anderen.

Separatieangststoornis: overmatige angst geassocieerd met een scheiding van een geliefde, plaats of dier.

Specifieke fobie: overweldigende angst voor iets, bijvoorbeeld een spin, hoogte.

Agorafobie: voortdurend het gevoel hebben dat er gevaar dreigt en niet kunnen ontsnappen aan een situatie.

Selectief mutisme: niet praten in bepaalde situaties

Oorzaken en risicofactoren van angststoornissen

Hoewel de precieze oorzaak van deze stoornissen nog onbekend is, zijn er wel een aantal psychische factoren en risicofactoren waarvan men denkt dat ze mogelijks een rol kunnen spelen, zoals stressvolle levenservaringen, hersenstructuur en genetische aanleg. Deze factoren kunnen per type angststoornis verschillen.

Stressvolle ingrijpende gebeurtenissen of trauma's en bepaalde omgevingsfactoren in de vroege kindertijd of tijdens de volwassenheid. Voorbeelden hiervan zijn lichamelijke of geestelijke mishandeling, de dood van een dierbare, verlating en isolement.

Verlegenheid: gedragsremming en vermijdingsgedrag in de buurt van onbekende mensen kan een trigger zijn voor angst.

Genetische aanleg: mensen met naaste familieleden met angststoornissen hebben een grotere kans om angststoornissen te ontwikkelen. 

Sommige lichamelijke gezondheidsproblemen, zoals schildklierproblemen of hartritmestoornissen, zijn medische aandoeningen die angstklachten kunnen veroorzaken of verergeren.

Therapeutische interventies

Algemeen geaccepteerde gesprekstherapieën zoals psychoanalyse, cognitieve gedragstherapie en groepstherapie zijn aanbevolen om verschillende gradaties van angst te behandelen. De literatuur over cognitieve gedragstherapie, of CGT, heeft bewezen effectief te zijn voor verschillende angststoornissen. Bij CGT gaat het vooral om het beter begrijpen van je gedachtepatronen die angst uitlokken en leren hoe je ze in een ander licht kunt zien. Bovendien is het actiegericht, wat betekent dat het je vaak praktische hulpmiddelen en strategieën geeft die je kunt toepassen om angst in je dagelijks leven te verminderen.

Aanpassingen in je levensstijl

Hoewel psychologische interventies de meest bewezen effectieve behandelingen zijn om angst aan te pakken, is er steeds meer bewijs dat het aanpassen van bepaalde leefgewoonten een aanzienlijke invloed kan hebben op stoornissen zoals angst en depressie.

Hedendaags onderzoek suggereert dat het volgen van gezonde voedingspatronen en de specifieke inname van bepaalde voedingsstoffen of de consumptie van specifieke voedingsmiddelen depressie en angst kunnen helpen voorkomen en behandelen. Sommige onderzoeken toonden aan dat het eten van aardbeien, bananen, kersen en andere soorten voedsel met een hoge concentratie flavonoïden de symptomen van depressie verbeterde. Er is ook vastgesteld dat sommige psychiatrische stoornissen gerelateerd kunnen zijn aan voedingsgerelateerde aandoeningen. Enkele voorbeelden daarvan zijn ontstekingen, mitochondriale disfunctie, darmmicrobiota en oxidatieve stress.

Sporten kan ook een directe invloed hebben op het omgaan met angst. Onderzoek bevestigt dat elke vorm van sport, individueel of in teamverband, goed is voor het verbeteren van de geestelijke gezondheid en sociale interacties bij volwassenen. Teamsporten hebben echter meer voordelen dan individuele sporten voor volwassenen.

Farmacologische behandelingen

Er zijn veel psychotrope medicijnen en psychotherapieën beschikbaar om patiënten met GAD te behandelen. De meest gebruikte zijn selectieve serotonine heropnameremmers (SSRI's), serotonine-norepinefrine (SNRI's), pregabaline en quetiapine. Hun efficiëntie in klinische behandelingen is echter niet erg succesvol, en het is duidelijk dat de 'ideale' behandeling voor GAD nog niet bestaat. Afgezien van het feit dat ze niet erg positieve resultaten hebben, hebben ze vaak lastige bijwerkingen wanneer ze gedurende langere tijd worden ingenomen.

Omgangsstrategieën

Oefeningen om angst te verminderen

Waarschijnlijk de eenvoudigste oefening die je kunt doen om angst te verminderen, je concentreren op je ademhaling. Je aandacht richten op diepe, langzame buikademhalingen is een bewuste handeling die het lichaam fysiek ontspant en de geest focust, zodat je die negatieve en angstopwekkende gedachten kunt loslaten.

Twee vrij populaire manieren van meditatie kunnen ook heel nuttig zijn als je probeert om te gaan met angst. Mindfulness meditatie kan helpen bij het accepteren van je angstgevoelens. Transcendente Meditatie heeft positieve resultaten laten zien in het helpen verminderen van chronische stress, slapeloosheid en angst.

De invloed van slaap op angststoornissen

Slaap is essentieel voor onze gezondheid en toch hebben miljarden mensen ter wereld moeite om er genoeg van te krijgen. Slapeloosheid is een van de meest voorkomende neuropsychiatrische aandoeningen. Chronische slapeloosheidsstoornis (CID) bedreigt het algemene mentale en fysieke welzijn, de academische en werkprestaties en de veiligheid.

CID gaat vaak samen met angst. Sommige onderzoeken hebben aangetoond dat slapeloosheid en angstsymptomen elkaar wederzijds beïnvloeden en bevorderen. Daarom kan het verbeteren van de slaapkwaliteit een directe positieve invloed hebben op de behandeling van angst. CGT is een goed geaccepteerde gesprekstherapie om slapeloosheid te behandelen door te identificeren welk gedrag specifiek leidt tot slaapverlies.

Twee decennia van digitale interventies op angststoornissen

Resultaten

Digitale interventies, of online therapie, om angststoornissen te behandelen zijn een veelbelovende en praktische oplossing om toegang te krijgen tot behandeling en ondersteuning. 

Recente studies hebben de effectiviteit van online therapie onderzocht voor alle angststoornissen en specifiek voor elke stoornis ten opzichte van wachtlijstinterventies en conventionele face-to-face interventies. Zo toont een systematische review en meta-analyse van Carlbring et al. (2018) aan dat internetgebaseerde cognitieve gedragstherapie even effectief is als face-to-face therapie voor zowel psychiatrische als somatische aandoeningen. De grote acceptatie en resultaten van online therapie rechtvaardigen het als een toegankelijke en krachtige manier voor mensen om toegang te krijgen tot behandeling en zorg.