Wat te doen als je een paniekaanval uit het niets krijgt?

Onverwachte paniekaanvallen zijn intense ervaringen van angst. Het is een reactie van je lichaam op een stressvolle situatie. Tijdens een paniekaanval kun je je duizelig voelen, pijn hebben op de borst, vrezen dat je de controle verliest, heftig trillen en zweten. Dit zijn veel voorkomende kenmerken. Hoewel paniekaanvallen angstaanjagend kunnen zijn, zijn ze niet gevaarlijk en gaan ze uiteindelijk vanzelf over.

Als je in paniek raakt en een paniekaanval hebt: 

• Probeer te onthouden dat het niet gevaarlijk is.
• Zoek een manier om je emoties uit te drukken.
• Stop met wat je aan het doen bent, haal langzaam adem en probeer je te concentreren op het uitademen in plaats van op je inademen.
• Besteed aandacht aan de dingen om je heen en ga naar het hier en nu.
• Wanneer je kalmeert, blijf je focussen op je ademhaling, ga eventueel een wandeling maken.

Een onverwachte paniekaanval of een paniekstoornis

De oorzaken van paniekaanvallen zijn nog niet volledig bekend. Maar we gaan ervan uit dat psychische aandoeningen, genetica, intens trauma en periodes van te veel stress stille paniekaanvallen kunnen triggeren.

Mensen hebben meestal het gevoel dat paniekaanvallen uit het niets komen, zelfs als men een oorzaak kan aanduiden.

Paniekaanvallen zijn vaak het gevolg van het verwarren van lichamelijke symptomen of angst met echte lichamelijke problemen. Een verhoogde hartslag kan worden verward met een hartaanval en de stortvloed aan gedachten kan iemand doen geloven dat hij de controle over zijn geest verliest.

Wat is een stille paniekaanval?

Stille paniekaanvallen zijn episodes van intens onbehagen die zich voordoen zonder de gebruikelijke tekenen van een paniekaanval.

Stille paniekaanvallen kunnen abrupt en overweldigend zijn. Kenmerken van stille angstaanvallen kunnen bijvoorbeeld zijn dat je hart sneller gaat kloppen, of het ervaren van een gevoel van flauwte of instabiliteit. De symptomen van een stille paniekaanval zijn milder dan bij een klassieke paniekaanval.

Een stille angstaanval kan zich ook voordoen in de vorm van een sociale angststoornis, zo kan een persoon sociale situaties gaan mijden.

Cruciaal is dat stille angstaanvallen kunnen correleren met een hoger risico op zelfmoordpogingen. Dit is vooral duidelijk wanneer ze gepaard gaan met een depressieve stoornis of wanneer de aanvallen zich voordoen zonder levensbedreigende context.

Het verschil tussen een paniekaanval en een angstaanval

Het belangrijkste verschil tussen een paniekaanval en een angstaanval is de mate van ongerustheid.

Angstaanvallen variëren in intensiteit van licht tot ernstig.

Wat zijn triggers voor paniekaanvallen?

Mogelijke triggers voor een paniekaanval zijn feestjes, vergaderingen, het geven van een toespraak, vliegtuigen, naalden of angst voor fysieke of emotionele traumatische gebeurtenissen. Daarnaast kunnen ook populaire stimulerende middelen zoals cafeïne, alcohol en zelfs lichaamsbeweging een paniekaanval uitlokken.

Het bijhouden van een logboek met details over je paniekaanvallen, zoals wat er gebeurde, waar en wat je dacht, kan waardevolle inzichten opleveren voor het identificeren van triggers en helpen bij de behandeling.

Fysieke reacties bij een paniekaanval

Wanneer paniek toeslaat, hebben we een vecht-, vlucht- of bevriesreactie. Dit kan gepaard gaan met een extreem alert, opwinding, een confronterend gevoel of het gevoel dat je moet vluchten, mogelijk bevries je en kan je door je spierspanning niet meer bewegen.

Je lichaam verhoogt je hartslag om de bloedstroom te verhogen. Hoewel dit te verwachten is tijdens het sporten, kan het eng zijn als je stilstaat. Daarom denken sommige mensen dat ze een hartaanval krijgen tijdens een paniekaanval.

In een poging om meer zuurstof te krijgen, kun je sneller en dieper gaan ademen. Dit kan leiden tot hyperventilatie, wat zorgt voor meer koolstofdioxide in je bloed en een gevoel van flauwte.

Psychische reacties bij een paniekaanval

Hoewel paniekaanvallen een intense angst kunnen veroorzaken zoals denken dat je dood gaat, is deze angst irreëel. Als je je echter echt zorgen maakt dat je in gevaar bent, moet je contact opnemen met een arts. Houd er rekening mee dat de symptomen van paniekaanvallen over het algemeen na 30 minuten tot een uur over zijn, maar mogelijks kunnen ze langer aanhouden.

Wat gebeurt er na een paniekaanval

Vaak hebben mensen met paniekaanvallen alleen symptomen op het moment dat de aanvallen plaatsvinden. Na de paniekaanval zijn er geen ernstige, langdurige gevolgen of bijbehorende lichamelijke klachten. Dat gezegd hebbende, paniekaanvallen worden niet direct in verband gebracht met hartcomplicaties, maar chronische stress wel. Dus als jij langdurige gevolgen ondervindt, kun je overwegen om met een arts of een psycholoog te gaan praten.

Paniekaanvallen beheersen en voorkomen

Als je last hebt van paniekaanvallen, neem dan contact op met een psychiater of een arts. Hij of zij kan vaststellen of je een angststoornis hebt, zoals een paniekstoornis. Een arts kan ook vaststellen of je last hebt van psychische klachten, zoals hart- of schildklierproblemen. Soms kan de behandeling van andere medische aandoeningen zoals hartritmestoornissen of schildklierproblemen de paniekaanvallen verhelpen.

Veel voorkomende behandelopties voor paniekaanvallen, paniekstoornis en andere angststoornissen zijn psychotherapie, medicatie en enkele alternatieve therapieën die een formele behandeling kunnen aanvullen.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie is een zeer effectieve vorm van psychotherapie die je copinggedrag aanleert dat je voor en tijdens een paniekaanval kunt gebruiken. Je kunt leren je gedachten te heroriënteren en gedragsstrategieën toe te passen die de frequentie en intensiteit van paniekaanvallen na verloop van tijd verminderen.

Medicatie

Antidepressiva en anxiolytica kunnen de psychologische symptomen van angst verminderen. Het kan enkele maanden duren voordat je het volledige effect merkt. Anxiolytica kan een verslavende werking hebben, bespreek dit met je arts.

Alternatieve therapieën

Onderzoek heeft aangetoond dat ademhalingsoefeningen, meditatie en geleide visualisatietechnieken kunnen helpen om een paniekaanval te voorkomen als ze regelmatig worden beoefend.

Wat moet je doen tijdens een paniekaanval?

Er zijn een aantal strategieën die je kunt leren om beter om te gaan met onverwachte paniekaanvallen.

Leren hoe je je ademhaling kunt controleren tijdens een paniekaanval is een van de meest effectieve manieren om een paniekaanval onder controle te krijgen. Dit kan hyperventilatie stoppen en je helpen om vrij snel te ontspannen en je te concentreren op het heden. Stop met wat je aan het doen bent als je een paniekaanval krijgt, sluit je ogen en concentreer je op je ademhaling. Een eenvoudige en efficiënte methode is om 3 seconden in te ademen, de adem 2 seconden vast te houden en dan weer 3 seconden uit te ademen, adem hierbij dieper in dan normaal. Door je ademhaling onder controle te houden kun je voorkomen dat de paniekaanval intenser wordt of langer duurt.

Oefen en herhaal bemoedigende mantra's zoals “dit is alleen mijn angst” en “deze emoties zullen verdwijnen” om je paniekcyclus te onderbreken. Door geruststellende, feitelijke en duidelijke mantra's bij de hand te houden, kun je je angstige gedachten confronteren en in twijfel trekken, waardoor je de paniekaanval kunt verlichten.

Hoe je iemand met een paniekaanval uit het niets kunt helpen

Als je bij iemand bent die paniekaanvallen krijgt, weet dan dat paniekaanvallen eng kunnen zijn. De persoon laten weten dat je bij hen blijft zolang het nodig is, kan heel geruststellend en troostend zijn. Blijf rustig en vraag wat je kan doen, de vraag op zich is soms al genoeg om rust te brengen.

Het gebruik van medicijnen bij de behandeling van paniekaanvallen: voordelen en nadelen

Er zijn verschillende soorten medicijnen tegen angst. Het is belangrijk om een arts te raadplegen voordat je begint of stopt met een medicatieplan voor angst of een andere aandoening.

Benzodiazepinen zijn een klasse medicijnen die vaak worden voorgeschreven om angst te behandelen. Ze werken door de werking van een neurotransmitter genaamd gamma-aminoboterzuur in de hersenen te versterken, wat helpt bij het verminderen van angst. Ze werken snel en kunnen een snelle verlichting van angstsymptomen bieden, maar ze hebben een verslavende werking.

Selectieve serotonine heropnameremmers en serotonine-norepinefrine heropnameremmers zijn soorten antidepressiva die inwerken op neurotransmitters in de hersenen die betrokken zijn bij de stressrespons van het lichaam. Het kan een paar weken duren voordat deze medicijnen beginnen te werken, maar het risico op misbruik is kleiner dan bij benzodiazepinen. Andere soorten medicijnen die ook worden gebruikt om angst te behandelen zijn bètablokkers en antipsychotica, deze zijn minder verslavend maar hebben bijwerkingen zoals vermoeidheid, gewichtstoename en lage bloeddruk.

Online therapie 

Voor mensen die nog nooit hulp hebben gezocht bij een therapeut vanwege beperkingen of angst hebben voor sociaal stigma, kan online therapie een goede manier zijn om toegang te krijgen tot geestelijke gezondheidszorg.

Met een online therapie platform zoals BetterHelp kun je op elk moment contact opnemen met je therapeut via een in-app bericht, wat erg handig kan zijn als je stress ervaart of paniekaanvallen hebt.