Wat te doen tijdens een paniekaanval en hoe ga je om met het gevoel van angst?

We kennen allemaal het gevoel van intense angst, dit gevoel ontwikkelen we instinctief om ons te beschermen tegen gevaar. Denk maar aan gevaarlijke situaties als bijvoorbeeld een ongeluk krijgen of een inbreker over de vloer hebben.

Maar als je ooit een paniekaanval hebt gehad, dan weet je dat dat een heel uitdagende situatie kan zijn. De extreme angst kan zo intens worden dat het je hele leven gaat beïnvloeden. We kunnen spreken van een angststoornis van zodra:

• De angst buiten proportie is
• De angst een ondragelijke ervaring is
• De angst ondraaglijk is

We gaan dieper in op wat paniekaanvallen zijn, tips om je te helpen een paniekaanval te stoppen en hoe je een arts of therapeut kunt vinden die je kan helpen bij de symptomen van een angststoornis. 

Het verschil tussen een paniekaanval en een paniekstoornis

Bij een paniekaanval is het niet meteen nodig om hulp te zoeken, maar als een nieuwe aanval zich vaker opvolgt is het mogelijk een goed idee om een bezoek te brengen aan een arts, want dat kan wijzen op een ernstige aandoening, zoals een paniekstoornis.

Men kan spreken over een paniekstoornis als iemand twee of meerdere onverwachte paniekaanvallen heeft. Waar die paniekaanvallen vandaan komen is niet altijd duidelijk. Het is niet zo dat deze altijd ontstaan onder invloed van middelengebruik en het is ook niet altijd zo dat paniekaanvallen altijd verklaard kunnen worden vanuit een andere stoornis zoals bijvoorbeeld agorafobie.

Symptomen van een paniekaanval

Door een paniekaanval word je meestal overvallen, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Symptomen van een paniekaanval kunnen gepaard gaan met een verscheidenheid aan lichamelijke en psychologische symptomen die verschillen van persoon tot persoon. Enkele voorbeelden zijn onderstaande symptomen:

• Zweten
• In paniek raakt
• Hyperventilatie
• Trillende vingers
• Angst om te sterven
• Verhoogde hartslag
• Druk op de borst
• Hart gaat sneller kloppen
• Duizeligheid
• Nausea
• Opvliegers
• Controle verlies
• Intens onbehagen
• Koude rillingen
• Gevoel dat je gaat flauwvallen
• Tintelend gevoel / drukkend gevoel

Vaak verward met een hartaanval

De symptomen van een paniekaanval en een hartaanval kunnen erg op elkaar lijken, denk maar aan intense lichamelijke klachten als pijn op de borst en hartkloppingen. 

Deze fysieke reactie wordt soms uitgelokt tijdens een paniekaanval omdat ons lichaam op zo een moment een overmatige hoeveelheid van het stresshormoon adrenaline aanmaakt. Daarbij komt ook het intense gevoel van angst, dat is een dreigend gevoel van gevaar, wat deze symptomen versterkt. Toch raden we aan om bij twijfel altijd hulp in te schakelen.

Oorzaak van een paniekaanval: lichaam, geest of beide

Door even stil te staan bij de oorzaken van een paniekaanval, kunnen we mensen leren hun geestelijke gezondheid onder controle te krijgen en ze aanleren hoe ze er effectief mee om kunnen gaan.

Lichamelijk: het kan zijn dat er een genetische aanleg is voor angststoornissen bij familieleden en ook tweelingstudies bevestigen de mogelijkheid van “genetische overerving” van de stoornis.

Geestelijk: een biologische marker voor paniekstoornissen is nog niet gevonden, toch zijn er veel aanwijzingen dat dit verband bestaat. Zo hebben vrouwen twee keer zoveel kans om een paniekstoornis te ontwikkelen als mannen.

Beide: lichamelijke en geestelijke factoren kunnen samenwerken als oorzaak van een paniekstoornis. Hoewel de aanvallen op het eerste gezicht uit het niets ontstaan, kan een persoon ze uiteindelijk zelf veroorzaken door te reageren op de fysieke symptomen van een aanval, bijvoorbeeld pijn op de borst.

Bijwerkingen van paniekstoornis

Paniekstoornissen brengen een indirect gevaar met zich mee, en zonder behandeling kunnen ze potentieel gevaarlijk zijn op lange termijn en zelfs tot een burn-out leiden. 

Zo kunnen mensen afhankelijk worden van middelen om zich meer ontspannen te voelen en zijn de zelfmoord cijfers vaak hoger. Een andere mogelijkheid is dat je een fobie creëert, zo is het mogelijk dat je eens in een situatie was die je bang maakte en dat je die situatie vanaf dan angstvallig gaat vermijden, waardoor je een fobie creëert.

Of gewoon de angst voor de angstaanval, het meest extreme zou de ontwikkeling van agorafobie zijn. In dit geval geloven mensen dat ze alle gevaar voor een aanval kunnen vermijden door binnen te blijven. De angst voor de aanval is dus zo groot dat ze niet meer buiten willen komen of niet meer kunnen gaan werken.

Als je worstelt met suïcidale gedachten of neigingen, neem dan contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 113 of 0800-0113. Hulp is 24/7 beschikbaar.

Voorkom angst

Het identificeren van negatieve gedachten is een belangrijk onderdeel van het omgaan met angst, omdat deze negatieve gedachten vaak leiden tot angst voor een aanval. Deze negatieve gedachten kunnen de angstsymptomen verergeren en de kans op een aanval vergroten. Mensen krijgen het gevoel dat ze de controle verliezen, wat het moeilijk maakt om met hun symptomen om te gaan.

Wat zijn de triggers voor een paniekaanval

Vaak zijn meerdere triggers verantwoordelijk voor een paniekaanval, zoals vermoeidheid, doemdenken, bepaalde gebeurtenissen, ziek worden, de trein missen, stress, genetische aanleg of middelengebruik.

Wat als je een paniekaanval krijgt

De invloed van een gebalanceerde levensstijl op angst

Je mentale welzijn en gevoelens van angst kunnen aanzienlijk verbeteren door een gebalanceerde levensstijl, vooral het hebben van een dagelijkse routine is daarbij belangrijk.

Voldoende slaap: voldoende slapen is belangrijk voor het regelen van emoties en het verminderen van angst.

Gezonde voeding: nutriënten als omega-3 vetzuren en vitaminen B zouden het risico op angst en depressie verminderen, suiker en cafeïne kun je beter beperken.

Spanningsbeheersing: meditatie of mindfulness kunnen innerlijke rust bieden en angst verminderen.

Lichaamsbeweging: lichaamsbeweging heeft een positief effect op de aanmaak van endorfines, deze helpen bij het verminderen van angst en stress.

Sociale verbinding: sociale interacties kunnen rust brengen, ondersteuning en het stimuleert de aanmaak van het hormoon oxytocine dat stressreducerend is.

Angst op latere leeftijd

Naar schatting heeft 6 tot 10% van de oudere bevolking last van een angststoornis. De symptomen en triggers voor angst kunnen verschillen van deze bij de jongere bevolking, denk maar aan lichamelijke of cognitieve achteruitgang, of zorgen hebben over het welzijn van dierbaren. Vaak is de angst al jaren aanwezig en ontwikkelen ze zich tot een chronisch probleem. Weinig onderzoek is gedaan naar angst bij ouderen en het is belangrijk om te benadrukken dat angststoornissen bij ouderen vaak worden genormaliseerd en daardoor onbehandeld blijven.

Mythes over paniekaanvallen

Er bestaan heel wat misvattingen over paniekaanvallen. Zo denken mensen vaak dat ze gaan flauwvallen, maar dat komt zelden voor. Integendeel, bij een paniekaanval gaat onze bloeddruk meestal stijgen en om flauw te vallen moet je bloeddruk dalen. Het vermijden van stress is geen goede manier om paniekaanvallen te voorkomen, eigenlijk gaat het de situatie enkel maar verergeren doordat je copingsmechanismen uitschakelt.

Behandeling voor paniekaanvallen en paniekstoornissen

Paniekaanvallen als onderdeel van een paniekstoornis kunnen alleen gediagnosticeerd worden door een gediplomeerde therapeut in de geestelijke gezondheidszorg of een arts. Eens de diagnose is gesteld, is psychotherapie vaak een belangrijk onderdeel van de behandeling. Cognitieve gedragstherapie (CGT) helpt mensen bij het doorbreken van gedragspatronen en deze te vervangen door constructieve en positieve emoties. CGT is dan ook de eerstelijnsbehandeling bij angststoornissen. De arts kan ook beslissen een medicatieplan op te stellen ter ondersteuning. Daarnaast is het hebben van een evenwichtige levensstijl en een sociaal vangnet van groot belang.

Verbreek paniekaanvallen via online therapie

Uit onderzoek is gebleken dat online CGT therapie bij angststoornissen net zo effectief is dan een behandeling met persoonlijke therapie. Online therapie sessies zijn kosteneffectief en toegankelijk, zo kunnen online therapiesessies uitgevoerd worden na sluitingstijd. Online therapie is over het algemeen een meer beschikbare vorm van geestelijke gezondheidszorg voor mensen die nog geen vaste zorgverlener hebben. Via BetterHelp kun je in contact komen met een erkende therapeut. 

Online therapie is vaak gemakkelijk toegankelijk. Mensen met sociale angst, depressie of paniekstoornissen kunnen vanuit hun eigen huis aan hun geestelijke gezondheid werken.